Året runt – mars 2022

Den of spar? Tall eller gran?

Året runt i Herrö: en översikt över årstidens ändringar.
Het jaar rond in Herrö: een overzicht van de seizoensveranderingen

Maart: het meer begint te ontdooien, langzaam zien we hoe de Ljusnan en de Härjån oorspronkelijk liepen. Die twee rivieren monden uit in ons deel van Svegsjön (het meer waar wij op uitkijken vanaf de bovenverdieping – tussen ons en Sveg). Als Svegsjön gevuld is (de dam is dicht, aanvoer vanuit de rivieren verzamelt zich in Svegsjön) zie je de rivieren niet. Maar in de winter bevriest de toevoer in de bergen, gaat de dam open en loopt het meer leeg. Het meer bevriest maar de rivieren zelf niet helemaal die blijven, onder meters ijs, stromen en zijn ook de eerste stukken water die weer zichtbaar worden. Je kunt trouwens nog prima op het meer lopen (en rijden! – zie foto), meer dan een meter ijs blijft achter dus dat gaat nog goed.

Langzaam neemt het water meer en meer ruimte in. Eerst stroomt het langs ijsranden, dan langs zwarte prut en uiteindelijk blijft er een zandrand over langs de rand (maar dat duurt nog wel een maand, dat is meer voor april). Aan de boomstronken kun je zien hoe ver het water is gestegen en of je er nog doorheen kan waden – met het risico vastgezogen te worden in de zwarte prut natuurlijk – .

Als het even waait, blaast de wind de sneeuw van de bomen en komen die groen (want naaldbomen) onder de sneeuw vandaan. Daarom eens een Zweedse, biologie of Zweedse biologieles:
het verschil tussen spar en den oftewel gran en tall:

en gran – granen – granar – granarna (een spar – de spar – sparren – de sparren) en
en tall – tallen – tallar – tallarna (een den – de den – dennen – de dennen).

Gran, spar of Picea abies is een zachtere houtsoort dan den. Takken (grenar) bevinden zich langs de hele stam, de naalden (barr) zijn kort en zitten ‘solo’ aan de takken. Die takken kun je ‘plat’ neerleggen omdat de naalden eigenlijk maar aan twee kanten (tegenover elkaar) zitten. Dat is de reden dat grangrenar (dennentakken) in de Zweedse wintertuin gebruikt worden om vorstgevoelige struiken en bloeiers af te dekken. En dat werkt prima: eventueel nog een lap jute (gewoon ‘jute’) en een natuurlijke laag sneeuw eroverheen: isolatie waar bubbeltjesplastic niet tegenop kan! Over de sparappels (kottar): die zijn lang en smal met ‘zachte’ schubben. De wortels (rötterna) zijn, zoals je kunt zien, breed verspreid maar liggen ondiep.

Tall, den is pijn: Pinus sylvestris. De wat ouderwetse ‘pijnboom’ dus. Die benaming is nog herkenbaar in de Engelse: ‘Baltic pine’ of ‘Scotch pine’ èn in die lekkere pijnboompitjes (pinjenöt). De takken van een tall/den zitten hoog aan de stam en flink verspreid. Dennennaalden zitten ‘paarsgewijs’ rondom aan de takken. Een dennentak kun je dus lastig ‘plat’ op de grond leggen – niet geschikt als isolatiemateriaal. Dennenappels (kottarna) zijn korter en ronder dan sparappels. De schubben zijn veel harder. Dennen hebben wortels die lijken op die van een paardenbloem: één dikke penwortel die diep in de grond steekt met wat zijwortels.

Een ander woord voor dennenhout is ‘vuren’: ‘Furu’ op z’n Zweeds. Hoewel de Zweedse bosbouwer dan wèl weer verschil maakt tussen Tallen en Furan: Tallen is de jonge boom; pas als het kernhout een diameter heeft bereikt die groter is dan de helft van de diameter van de stam (ja…. zijn we nog ‘bij’?) dàn is het ‘Furan’. Dennenhout wordt vooral gebruikt voor inrichting.
Wil je ‘Furan’ ruiken? – Bezoek een IKEA!

Tot slot een stapje terug naar december: ^♪Oh denneboom^♪?
Kijk maar eens goed… dat is dus een spar!’

En de foto’s:

Långskidor (Langlaufen) en wandelen met Moose in de bergen (met dennen/tallar op de achtergrond) aan de overkant van Härjulfsvägen ook een bijzondere maan. IJsracen op het meer! – alleen toegekeken. Op verschillende dagen mooi noorderlicht, de beelden zijn van 5 maart. Wat genieten wij van de Zweedse winter. Jammer dat de sneeuw weer zal verdwijnen maar gelukkig is ze in oktober weer terug!