Een ‘hälsocentral’ is iets wat we in Nederland niet kennen. Het is een gezondheidscentrum maar dan uitgebreider (er zijn ook artsen en röntgenapparatuur bijvoorbeeld). Het is ook weer net geen streekziekenhuis want specialisten zijn er niet.
In Zweden zijn er weinig huisartsen, als je ‘iets’ hebt, dan ga je naar de hälsocentral. De Zweedse les van afgelopen week gaat dus over die ervaring…
Allereerst: we maken het beiden goed. Afgelopen zondag gleed Ferd uit in het opberghok achter de grote schuur. Been dubbel en dat ving al het gewicht op en zei dus ‘krak’. Gelukkig was hij met de fyrhjuling (=quad) die kant op gereden om de dubbdäck (=spijker) wielen op te bergen. Daardoor kon hij terugkomen naar het huis. Erg veel pijn. We keken het zondag aan maar zondagavond was al duidelijk dat het maandag niet de geplande trip over de Flatruet zou worden maar een tripje ‘Svegs Hälsocentral’.
Underbenet = het onderbeen
Ett skenben = een scheenbeen
Vadbenet = het kuitbeen
Tekst onder het plaatje: in het onderbeen bevinden zich zowel het scheenbeen als het kuitbeen.
Ondertussen hadden we natuurlijk één en ander opgezocht op internet. Breuk in kuit- of scheenbeen? Er op staan was niet mogelijk. Maar geen blauwe plek, geen uitstekend bot, geen rare zwellingen. Heel blij met het schrijven van 1177 (soort nationale ‘bij geen crisis-dus geen 112’: een website en telefoondienst voor raad over en diensten van de gezondheidszorg) waarin duidelijk omschreven worden symptomen, wanneer naar het de Hälsocentral, wat zelf te doen, hoe zit dat in het lichaam, wat is de behandeling in geval van ongeveer alles en dus ook bij ‘Brutet underben’ = gebroken onderbeen.
Normaliter loop je gewoon binnen bij de Hälsocentral maar Coronatijd dus eerst bellen. ‘We bellen u deze dag terug’ geeft het bandje aan. Dat lijkt mij niet snel genoeg dus vanalles geprobeerd om iemand aan de lijn te krijgen: wilt u sms contact met de regio-zuster? Wilt u een labuitslag opvragen? Wilt u een afspraak verzetten? Wilt u via internet contact met een dokter voor een eerste consult? – het kan allemaal; maar een mens krijg je niet aan de lijn. Dan toch maar afwachten wanneer ze terug gaan bellen: nou dat doen ze prompt: ik heb nog niet opgehangen of de telefoon gaat (waarschijnlijk waren ze het al even aan het proberen). Na de woorden ‘halkar’ ‘kanske ett benbrott i underbenet?’ (= uitglijden en misschien een breuk in het onderbeen?) worden we verzocht om naar de lättakuten te komen. Mundskydd zijn niet nodig, en als wel: aanwezig in Hälsocentralen.
Att halka – halkar – halkade – halkat = uitglijden – glijd(t)/glijden uit (tt) – gleed/gleden uit (vt) – uitgegeleden (vdw)
Sjuksköterskan bär ett mundskydd = de zuster draagt een mondkapje
Welkom bij de ‘licht-akutegevallen afdeling’. Hier behandelen we akute ziekten of symptomen, die niet langer dan sinds 14 dagen aanwezig zijn.
Ik zet Ferd voor de deur af en nog voor de auto stopt staat er iemand met gezichtsmasker en mondkapje om ons op te vangen. Maar ik heb al gebeld dus mag ik een rolstoel pakken voor Ferd en hem neerzetten. Ik parkeer de auto, ondertussen trekt Ferd een nummertje voor de receptie. Balen dat we (NOG STEEDS) geen Zweeds personnummer hebben. Hoewel dat vrij snel is opgelost: Ferd krijgt een ‘tijdelijk nummer’ en met de verzekeringspas uit NL gaat het ons zo’n 30 euro kosten.
Wachten in de wachtkamer, waar iedere 2e stoel is weggehaald of afgezet met afzetlint. Eerst een gesprek met een zuster. Eigenlijk mag ik niet mee (wederom ivm Corona en Ferds leeftijd (geen kind meer)), maar wegens ‘tolkfunctie’ toch toegelaten. Ferd kan inmiddels wel wat Zweeds verstaan maar deze zuster spreekt geen Engels. Daarin is ze de enige die we tegenkomen maar eenmaal binnen hobbel je vrolijk overal mee naar toe. Iedere medewerker heeft een mondkapje en soms ook een gezichtsscherm.
Die eerste zuster constateert al snel dat hier een benläkare = beendokter naar moet kijken (ja hoe leg je dat uit in Lättsvenska (eenvoudig Zweeds) aan een buitenlander). Wij snappen haar en op naar de volgende wachtkamer. Daar zijn een paar wachtende voor ons, maar we hebben ons voorbereid op een ‘dagje uit’ dus eten en drinken zijn mee.
De läkare geeft aan dat zijn Engels enorm achteruit is gegaan sinds hij (als Roemeen) Zweeds heeft geleerd. Heel herkenbaar! Maar met z’n drieën komen we er wel uit. Hij stelt na lichamelijk onderzoek vast dat en röntgenundersökning nodig is om vast te stellen of er een breuk zit. Dus op naar de röntgenafdeling en de volgende wachtkamer.
Ondertussen is het half elf en gaat Iris even een rondje lopen met Moose. Auto staat nog steeds in de schaduw en op het ziekenhuisterrein is er genoeg mogelijkheid tot een kort rondje. Terug bij Ferd zijn er nog geen foto’s genomen. Maar daar komt de röntgenverpleger. Ferd gaat mee en is vrij vlot terug. Terug naar de 2e wachtkamer, wachten op het ontwikkelen van de foto’s.
Daar is de läkare alweer met de foto’s op zijn mobiel, tussen de privé foto’s van een gezellige maaltijd… Er is niet direct een breuk te zien (dat had de röntgensjuksköterska ook al gezegd). Maar er is wel iets vreemds aan de hand met onderbroken witte lijnen in het onderbeen. Voor een goede interpretatie moeten de foto’s naar een specialist in het ziekenhuis in Östersund worden opgestuurd. Dus stelt de arts voor dat wij naar huis gaan (1/2 1) en dat hij ons gaat bellen als de uitslag binnen is.
Is het mogelijk om krukken mee te krijgen? – we hebben het internet bestudeerd. Ja zeker, tegenwoordig koop je die ipv lenen èn in Zweden krijg je dan dus ‘kryckor’ met ‘isdubbar’ eraan. Kleine spijkertjes die je onder je kruk kunt zetten. Er komt 10 euro bij de rekening.
Op weg naar huis loopt Iris nog een stuk met Moose over het leeggelopen Svegsjön, Ferd zit in een stoeltje in de zon want het is heerlijk weer (t-shirten).
Die maandag en dinsdag wachten we in de zon op het telefoontje van de läkare. Woensdagochtend (telefoontijden tot 12.00 uur) belt Iris nog eens om heel voorzichtig te informeren hoe lang zoiets duurt. D wederom terugbellende persoon ziet dat de foto’s binnen zijn en zal de arts vragen te bellen vandaag. Dat doet ‘ie. Het is duidelijk dat er geen breuk zit in het onderbeen. Maar het is onduidelijk of er geen schade is aan de knie. Daarvoor zou een verwijzing naar Östersund nodig zijn. Of we zelf willen bellen om te vragen hoe nu verder. Dat gaan we doen – wel na de lunch hoor zegt hij er nog bij. Dàt weten we inmiddels. Je hoeft in Zweden niet te proberen om tussen 12 en 1 iemand te bereiken (ook niet in een ziekenhuis) dan is alles ‘lunchstängt’.
De mevrouw in Östersund kan wel de foto’s vinden, maar geeft aan dat men in Östersund natuurlijk geen beslissing gaat nemen over verder verloop. Dat is de verantwoording van de arts in Sveg. Die moet bepalen of hij het nodig vindt om te verwijzen. En hoe ik ook praat dat juist die arts aangegeven heeft dat wij moeten bellen naar Östersund (we weten zeker dat we dat goed hebben begrepen, want hij zei zelfs: je moet het telefoonnummer even opzoeken op de site en ook al gezien zijn opmerking over na de lunch bellen), ze is onvermurwbaar: niet haar zaak, dus zij neemt/nemen geen verantwoording (ook dat is typisch Zweeds).
Terugbellen naar de arts in Sveg ziet Ferd niet zitten. Het gaat steeds beter met zijn been, de pijn wordt minder de mobiliteit groter. Was het misschien een zweepslag? Gebroken is het in ieder geval niet dus 3 maanden gips/fysiotherapie zijn van de baan: HOERA!! – Wat wij gaan doen: vrijdag de Flatruet rijden (Iris rijdt) en Iris instrueren hoe banden te wisselen van de Volkswagenbus (volgende project).
Oh en die opvangmevrouw bij de Hälsocentral in Sveg: dat is dus een voorbeeld van een Zweedse Coronamaatregel. Ze heeft ook een stapel mondkapjes liggen (maar wij krijgen die niet aangeboden, want klachtenvrij bevonden?) en een flesje antibacterieel, tevens een breiwerkje. Maar soms bijt de ene regel de andere: Coronamaatregelen allemaal goed en wel maar er bestaat ook nog zo iets als ‘recht op fika en andere pauzes’. Dat is een GROOT Zweeds recht. Dus dan zit er een half uurtje even niemand bij de deur en kan iedereen gewoon in en uit lopen. Of wellicht dat er geen Zweed in en uit loopt omdat het fika-/lunchtijd is!
Zweden en Corona: we krijgen regelmatig vragen daarover uit Nederland. Daarom onze ervaring als immigranten naar een heel klein dorpje met zeer beperkt (lees geen) sociaal contact noch Zweedse werkomgeving:
Het gaat steeds meer de Nederlands kant op. Mondkapjes in het openbaar vervoer (tijdens de spits), niet onnodig reizen, niet met meer dan 3 personen samen op straat, restaurants en bars mogen na 10 uur ‘s avonds geen alcohol meer schenken, 1 persoon per huishouden de winkel in. Läns (provincies) kunnen zelf verregaande maatregelen nemen. Borden bij de winkels hoeveel mensen er maximaal in het etablissement mogen. Maar geen deurcontrole (wel bij de apotheek trouwens iemand die telt tijdens topuren). Scholen gaan dicht en zijn dan soms toch gewoon weer open. Gemopper van de politiek dat we ons niet aan de regels houden. Maar kappers en pedicures zijn gewoon open, je moet uiteraard wèl naar je fritidsstuga aan de andere kant van het land kunnen reizen (als je dat dan maar Coronaproof doet) en ondanks de advertenties dat ‘Corona geen Paasvakantie neemt’ tòch toename van het aantal Coronagevallen onder personeel van de skigebieden. Ook opvallend: de aanscherping van deze maatregelen werd na veel discussie toch uitgesteld tot na dat Pasklov, anders was ‘t wel erg sneu voor iedereen…
Het klinkt allemaal wat knullig en onhandig maar: hier weinig Corona-stress, er is genoeg ruimte om afstand te houden en iedereen gaat ervan uit dat je bij het eerste snufje thuis blijft. Dat is toch al de norm in Zweden: je gaat NIET naar je werk/school als je snuft. Want dat is asociaal tegenover je collega’s ivm besmettingsgevaar (ook bij gewone verkoudheid)). Werk je wel door omdat je bv allergisch bent? Dan laat je dat duidelijk weten (de mevrouw in de apotheek in Mora had een button op ‘ik snuf omdat ik een allergie heb, ik ben niet ziek’.). Je ziet wel mensen met mondkapjes, m.n. personeel dus van gezondheidsinstellingen en oudere mensen in de supermarkt. In Zweden ‘verzoekt’ de overheid de mensen om zich aan de suggesties te houden en dat werkt in de meeste gevallen prima.
Voor ons zijn deze maatregelen voldoende maar voor anderen niet: de ICs liggen ook hier vol en ook hier oververmoeid gezondheidspersoneel. Hoe het verder gaat? Dat weet niemand. Houdt zorg – houdt vol – houdt afstand blijft het devies. Èn bij ieder coronaschrijven van de overzheid ook een stuk over eenzaamheid, hoe dat te voorkomen en dat je ook gewoon de noodlijn moet bellen als je je rot voelt in je eentje. Niemand weet waar je goed aan doet. Soms voelt ‘t zeer knullig, maar vrijheid is een groot goed en onontbeerlijk voor een mens zijn geestelijke gezondheid, dàt is mij wel duidelijk geworden hier.
Wow dat klinkt allemaal wel pijnlijk. Lange wachten in ‘ ziekenhuizen’ is dus bij jullie niet veel anders.
De corona-ontwikkelingen ook niet! Button op doen met ‘ik snuf omdat ik een allergie heb, ik ben niet ziek’, vind ik heel handig! Zeker nu de pollen hier hoogtij vieren!!
Het lijkt dus met een sisser af te lopen, gelukkig. Het is wat hè, zoveel avontuurlijke dingen gedaan en dan kom je in de schuur zo ten val. Rustig aan, geef het wat hersteltijd , sprak zuster Anna 😉
Sterkte, groetjes van ons
wat een pijnlijke PECH Ferd maar gelukkig goed afgelopen. Zelf denk ik als ik het zo lees inderdaad aan een spierscheuring “zweepslag”.
lastig en pijnlijk. Ontstaat ook wel door onverwachte beweging uit het niets. Je hebt best kans dat je nog een blauwe plek krijgt na en paar dagen. En in mijn blessureboek staat ook nog dat je uit moet kijken met te snel belasten. We lichte bewegingen maken . Maar zeker de eerste dagen RUST nemen.
Ook een pittig CORONA verhaal !!
groeten Truus en Peter
Gelukkig niet gebroken! Gr Carla W
Dat is wel even schrikken Ferd. Doe maar een poosje rustig aan. De kosten die je maakt in het buitenland met betrekking tot je gezondheid kan je volledig aftrekken van je inkomen voor de belasting (als je ze niet vanuit Nederland vergoed krijgt). Het beste met je en de groetjes.