Ook in Zweden zijn in de 17e eeuw (de Zweden noemen dat 1600-talet; dat vind ik veel duidelijker) personen (kun je eigenlijk gewoon vervangen door vrouwen) vervolgt als ‘heksen’. Honderden vonden de dood op de brandstapel. Meest intensief was de heksenjacht van 1668 – 1676 ‘det stora oväsendet’ = ‘Het grote lawaai’. Die periode startte met de beschuldiging van ‘Stor-Märit’; een vrouw uit Lillhärdal. Met ons bezoek gaan we naar Spångmyrholmen, de plek waar de heksen werden verbrand. In dit artikel wat achtergrond informatie over die tijd en dat gebied.
De gedenksteen bij de parkeerplaats, de tekst luidt:
Ter gedachtenis aan
Stor-Märit van Lillhärdal
en de Zweedse vrouwen die
door valse getuigenissen en bijgeloof
onthoofd werden en verbrand op de brandstapel
tijdens de Heksenprocessen in Zweden van 1668 tot 1676.
Lillhärdal
17 september 2005
Als je de tocht over de loopplanken door het moeras maakt kom je uit bij een ‘schavot’, hier op de foto van een ander gezelschap:
Tekst op het bordje bij het ‘schavot’:
Spångmyrholmen
De gebeurtenissen die ertoe leidden dat 6 vrouwen veroordeelt als heksen op deze plek de dood vonden op de brandstapel, begint in Älvdalen. Een 12 jarig meisje werd daar op 2 september 1668 aangeklaagd voor het uitvoeren van toverkunsten. Een onderzoek werd ingesteld. In haar wanhoop beschuldigde zij een familielid in Lillhärdal. De aangeklaagde vrouw was de 23 jarige Marit Jonsdotter, bijgenaamd ‘Grote Märit’ = ‘Stor-Märit’. De priester in de kerkgemeente Älvdalen vertrouwde blind op de verzonnen aanklacht van het meisje. De rechter zond het verslag van het onderzoek naar de rechtshandhaver, de zgn. ‘befallningsman’ in Härjedalen.
In het begin werd alleen Marit Jonsdotter aangeklaagd maar gedurende de loop van het onderzoek werden totaal 10 personen aangeklaagd en voor het jaar voorbij was waren er 56 personen betrokken bij de zaak.
De beschuldigingen, die door wie dan ook tegen wie dan ook geuit konden worden, kwamen vaak van minderjarigen of geesteszieken. Maar er zijn ook door geschoolde en ‘betrouwbare’ mannen getuigenverklaringen onder ede afgegeven. Een voorbeeld: een litteken aan je vinger kon leidden tot de dood als dit door een ander aangezien werd als gevolg van een ‘duivelsbeet’. Bekende men niet, dan volgde een ‘pijnlijk verhoor’ door de provoost (toezichthouder) waarna het verhoor vervolgd werd door een priester in een afgelegen ruimte. Men speelde kinderen tegen hun ouders en zusters tegen elkaar uit. Als de aangeklaagde niet bekende na deze gang van zaken dan werd men in de gevangenis gezet voor bewaring.
Pas vijf jaar later, in 1673, nam de rechter in Lillhärdal zijn besluit in het proces: ondanks haar ontkenningen werd ’Grote Märit Jonsdotter’ tot de dood door verbranding op de brandstapel veroordeelt. Zij had toen al drie jaar vastgeketend doorgebracht in de gevangenis van Gävle. Haar zus ‘Kleine Märit’ werd, ondanks dat duidelijk was dat zij waanzinnig geworden was tijdens de lange tijd in de gevangenis ook veroordeeld: ‘het verslijten van stokken’ stokslagen dus, gevolgd door onthoofding. Tot slot werd haar lichaam op de brandstapel verbrand. Verder werden de 16 jarige Gertrud Olofzdotter, haar ongetrouwde tante, de 60 jarige ‘Påls Marit’ en ook de 40 jarige huisvrouw Kerstin Hallwarsdotter terechtgesteld. In februari van datzelfde jaar (1673) werd het lichaam opgegraven van de gestorven en ook in deze zaak veroordeelde ‘Nils Marrit’ uit Orrmo. Haar lichaam werd ook verbrand op de brandstapel.
De Zweedse tekst eindigt met een soort moraal: Men verwondert zich dat deze vorm van maatschappelijke vuiligheid slechts ruim 300 jaar geleden plaatsvond. Dat men toen leefde in zodanig oneindige ‘donkere tijden’ dat wat men ‘gerechtigheid’ noemde tot stand kwam door het spelen van eigen rechter en met een wantrouwen dat alle records slaat.
In Lillhärdal is ook een heksenmuseum ‘Häxornas Tid’ genaamd. Staat nog op het ‘te bezoeken’-lijstje. Een (Zweedse) indruk kun je krijgen in dit artikel (je verlaat dit blog): ‘Häxornas tid i Lillhärdal!’
Klik daar op dit plaatje voor het filmpje.
Bronnen: de Zweedse wikipedia, de gedenksteen en informatiebordjes ter plekke in Spångmyrholmen, Sveg.se/Hela Härjedalen site.
Moeten we zeker gaan bekijken als we daar zijn!
peter