Rapport – het Zweedse journaal
I dagens sändning... Vandaag in het nieuws... anders dan het 8 uur journaal

Een manier om de Zweedse taal te leren en een beetje te integreren in de Zweedse samenleving is het volgen van het nieuws. Voordeel van nieuws kijken is natuurlijk dat het deels internationaal is en dus terug te vinden op internet als je ‘t niet snapt. Andere voordelen: van veel internationale zaken bezit je al basiskennis en zaken als ‘een plaatje bij het praatje’ of ‘een kop onderin beeld’ geven de lerende kijker veel houvast. Èn dan hebben ze in Zweden ook nog iets fantastisch: ‘Nyheter på lätt svenska’ of te wel nieuws-in-‘light’-Zweeds: een gemakkelijker versie dus. Géén jeugdjournaal, dat is er zeker: ‘Lilla aktuellt’ = ‘klein actueel’ maar dat gaat nòg sneller dan het normale nieuws, met veel lichtflitsen en jongerentaal. Helaas(?) vallen wij inmiddels duidelijk in een ‘andere doelgroep’ ;). Nee, ‘Lätt’ is ‘volwassen’ nieuws in korte zinnen met eenvoudige woorden. Twee vaste presentatoren die heel duidelijk, standaard, Zweeds spreken en dus bijvoorbeeld zonder weerman uit Skåne die bijna niet te verstaan is voor ‘ons noorderlingen’ (of de rest van Zweden).

Daar zijn we dus twee jaar geleden mee gestart: ‘Nyheter på lätt svenska’. Alleen op werkdagen te zien, want in het weekeinde heb je vrij en leer je geen Zweeds, toch? Af en toe zetten we het beeld stil om eerst de ‘aankondiging’ te vertalen, want lezen en luisteren tegelijk, dat ging niet. Ook handig dat Ferd al door-de-dag-heen het nieuws volgde via de website (vertaalt door Google – ook stof voor een blogartikel!) Want: als je snapt wààr het overgaat, dan begrijp je zoveel meer! Context is zo belangrijk: als je iets niet kunt volgen kun je eigenlijk het beste vragen waar het overgaat. Dat is effectiever dan vragen om een herhaling. Als iemand zegt ‘…dan nu over naar het weer’ dan weet je wat je kunt verwachten en dus in welke richting je de woorden moet plaatsen, dat scheelt een drup op een regenbui, zeg maar. Ik heb hier zo vaak gedacht aan de niet-Nederlands-als-moederstaal-hebbende schoonmaakster in Teylingereind. Ik begon tegen haar altijd gewoon ‘uit het niets’ een gesprek: een klein rampje als taallerende.

Inmiddels kijken we gewoon ‘Rapport’, het nieuws in ‘normaal’ Zweeds – met af en toe dus wèl die Skånse weerman. We doen dat sinds mei van vorig jaar en eigenlijk noodgedwongen. We keken toen ongeveer een jaar ‘lätt’ maar eind mei zei de nieuwslezer aan het einde van de uitzending opeens: ‘…en dan zie ik jullie begin augustus weer, ‘har en trevlig sommar!’ (Een fijne zomer!)

WAT?! Hebben we dat goed verstaan? Opnieuw afspelen… Ze zei het ècht. Gaat men er van uit dat iedereen die ‘lätt’ svenska nieuws kijkt in juni-juli op vakantie gaat en dus geen Zweeds nieuws meer wil volgen? Tòch de volgende maandag (want dus alleen op doordeweekse dagen uitzending) nog even kijken. Nee echt: geen nieuws in de zomer.

Daarom dus de overstap naar het ‘echte’ nieuws: ‘Rapport’. In het begin hetzelfde gevoel als bij de lichtere versie: stoppen om koppen te lezen en volgbaarheid sterk afhankelijk van wie het presenteerde.

Prima dus om een nieuwe taal te leren: volg het nieuws!
Hoewel… cultuur beïnvloedt niet alleen kunst of eetgewoonten (het lukt steeds beter die cracker gewoon op tafel te leggen, maar het blijft wèl een dingetje); cultuur beïnvloedt ook tv-uitzendingen! Zelfs zoiets ‘objectiefs’ als een nieuwsuitzending. In het begin dacht ik dat het kwam omdat ik het Zweeds niet genoeg machtig was maar een Zweeds nieuws-item zit zo in elkaar: je hoort iemand praten, je ziet een raam of een stoplicht of… in ieder geval iets wat NIETS met het onderwerp te maken heeft. Dan zie je ‘iemand’ iets ‘bijzonders’ doen: aan kleding frunniken, vliegje uit oog peuteren, met trouwring spelen – even voor de duidelijkheid: het betreft hier nìet een item over overspel. Ondertussen hoor je nog steeds iemand praten. Dan zie je iemand die praat, dat was dus degene die zich net in beeld stond voor te bereiden, maar nu is wat je hoort dat ‘ie zegt helemaal niet wat diegene op beeld ook zegt (net of je een Engelse krimi op de Duitse tv volgt zeg maar) en dan…. als je geluk hebt: de laatste zinnen zijn synchroon!!

Ook mijn buitenlandse klasgenoten hebben het hierover. De Zweden kijken ons aan als of we gek zijn! Doen ze dat omdat ze zich anders gaan vervelen? Omdat kijken naar wat er wordt gezegd niets toevoegt aan de boodschap? Jaha: een raam natuurlijk wel! Of nee, dat stoplicht nòg beter in een item over een onderzoek naar nepfakturen (van een sportclub wel te verstaan, niet van de verkeersdienst). Ook komt altijd de interviewer in beeld en niet zoals bij de NOS als ‘onze man in Östersund’ in gesprek met de presentator. Nee, hier zie je een shot van twee mensen die door de gang lopen of iemand die stil op een stoel zit te kijken. Totaal onduidelijk, in ieder geval voor mij als nieuwe Zweed, nog onbekend met de ‘koppen’ uit de (plaatselijke) politiek, wie de interviewer is en wie de geïnterviewde. Ik denk dus dat twee mensen fraude hebben gepleegd. Tenslotte tegen het einde van het item staat er onderin beeld wie het filmde, wie de regie had en wie de interviewer was. Maar ik ben uit Nederland gewend dat daar dan aanvullende info staat (die belangrijk is om het item te volgen) dus ik lees dat, versta niet meer wat ze zeggen en mis de clou van het item… Het Zweedse nieuws kijken is een belevenis op zich.

Wat ook veel gebeurt: hergebruik van beelden. Als er (weer!! dat valt hier dus wèl tegen) iemand is neergeschoten (voor mijn gevoel veel meer dan in Nederland*) dan zien we altijd dezelfde straat, een politieauto en politieagente die naar een heg staat te kijken. Ons ben nòg zuuniger dan in Nederland denk ik dan heel Hollands…

Grappig is wel dat ook op dit gebied de integratie blijkbaar in volle gang is want laat mij geen politieagent in een veiligheidshesje naar een heg zien staan turen! Dan maak ik direct rechtsom keer!

Het Zweedse nieuws: uiteraard heerlijk typisch Zweeds.

* Helaas is mijn gevoel juist, getuige dit artikel uit de Volkskrant van 27 mei 2021. 2022: Zweedse media praten nu al over een ‘recordjaar’.